Choroba wrzodowa: przyczyny, objawy i metody leczenia

Choroba wrzodowa to jedna z najpowszechniejszych dolegliwości przewodu pokarmowego, dotykająca od 5 do 10% dorosłej populacji. Objawia się ona obecnością bolesnych wrzodów w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy, które mogą prowadzić do poważnych komplikacji, jeśli nie zostaną odpowiednio zdiagnozowane i leczone. Choć niektóre wrzody przebiegają bezobjawowo, inne mogą wywoływać uciążliwe dolegliwości, takie jak ból w nadbrzuszu, zgaga czy nudności. Warto zatem przyjrzeć się przyczynom tej choroby, czynnikom ryzyka oraz metodom leczenia, aby skutecznie zarządzać jej objawami i zapobiegać powikłaniom.

Choroba wrzodowa: definicja i charakterystyka

Choroba wrzodowa to schorzenie układu trawiennego, które dotyczy żołądka i dwunastnicy. Charakteryzuje się powstaniem wrzodów – bolesnych ubytków, czyli uszkodzeń błony śluzowej wyściełającej te narządy. Można to sobie wyobrazić jako rodzaj wewnętrznej rany.

Jest to dość powszechna dolegliwość, dotykająca od 5 do 10 procent dorosłych. Jest zresztą najczęściej spotykaną chorobą przewodu pokarmowego. Co ciekawe, nie zawsze daje wyraźne sygnały o swojej obecności – wrzody w żołądku czy dwunastnicy mogą rozwijać się bezobjawowo.

Jednak gdy objawy się pojawią, bywają dość charakterystyczne:

• ból lokalizujący się w górnej części brzucha (nadbrzuszu), który jest najczęstszym symptomem,
• zgaga,
• nudności,
• wymioty.

Przyczyny i czynniki ryzyka choroby wrzodowej

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy rozwija się, gdy dochodzi do zaburzenia kruchej równowagi między warstwą ochronną wyściełającą przewód pokarmowy a czynnikami drażniącymi. Gdy te szkodliwe elementy zyskują przewagę, powstają wrzody.

Do najczęstszych przyczyn należą: zakażenie bakterią Helicobacter pylori oraz regularne stosowanie niektórych leków, zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Warto wiedzieć, że schorzenie to znacznie częściej dotyka mężczyzn – chorują oni ponad dwukrotnie częściej niż kobiety.

Poza głównymi czynnikami, istnieją również inne, zwiększające ryzyko rozwoju wrzodów.

Ważną rolę odgrywa tu palenie papierosów, które osłabia naturalną barierę ochronną ściany żołądka i utrudnia gojenie. Istotne mogą być także predyspozycje genetyczne; pewne geny zwiększają podatność na zakażenie H. pylori lub wpływają na nadmierną produkcję kwasu solnego w żołądku.

Rola zakażenia H. pylori

Zakażenie bakterią Helicobacter pylori to główny winowajca choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Odpowiada ona za zdecydowaną większość tych schorzeń i jest niezwykle rozpowszechniona:

• jest przyczyną 75-90% wrzodów dwunastnicy,
• powoduje około 70% wrzodów w obrębie żołądka,
• można ją znaleźć w przewodzie pokarmowym ponad połowy populacji globu,
• wśród dorosłych wskaźnik ten sięga nawet 67 procent.

Wpływ palenia tytoniu na rozwój wrzodów

Palenie papierosów znacząco zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na wrzody żołądka i dwunastnicy. Dym tytoniowy uszkadza błonę śluzową układu pokarmowego, osłabiając jej naturalną odporność i barierę ochronną. W efekcie łatwiej dochodzi do powstawania ubytków, czyli wrzodów. Dlatego nałóg ten stanowi jeden z najważniejszych czynników ryzyka tej dolegliwości.

Znaczenie niesteroidowych leków przeciwzapalnych

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) często stoją za powstawaniem owrzodzeń trawiennych.

Te powszechnie stosowane środki mogą wywołać bolesne zmiany zarówno w żołądku, jak i w obrębie dwunastnicy. Osoby regularnie przyjmujące NLPZ są narażone na zwiększone ryzyko – szacuje się, że problem ten może dotknąć nawet co trzeciego pacjenta stosującego tę grupę leków.

Dlaczego tak się dzieje? Mechanizm ich działania polega na uszkodzeniu naturalnej, ochronnej błony śluzowej przewodu pokarmowego, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju owrzodzeń.

Jakie są objawy choroby wrzodowej?

Choroba wrzodowa najczęściej objawia się bólem, typowo zlokalizowanym w górnej części brzucha.

Temu głównemu symptomowi często towarzyszą inne nieprzyjemne dolegliwości, takie jak:

• zgaga,
• uczucie nudności,
• czasem nawet wymioty,
• pełność po posiłku.

Charakterystyczne jest to, że wspomniane dolegliwości bólowe nierzadko ustępują lub łagodnieją po zjedzeniu posiłku bądź zażyciu leków zobojętniających kwas.

Warto jednak mieć na uwadze, że spory odsetek chorych – szacuje się, że nawet około siedemdziesiąt procent – nie odczuwa absolutnie żadnych objawów.

Jak przebiega diagnostyka choroby wrzodowej?

Diagnostyka wrzodów żołądka i dwunastnicy opiera się głównie na gastroskopii.

To badanie endoskopowe pozwala lekarzowi bezpośrednio zobaczyć zmiany w przewodzie pokarmowym, co jest kluczowe do postawienia trafnej diagnozy.

Dodatkowo wykonuje się testy służące do wykrycia bakterii H. pylori, często będącej przyczyną wrzodów.

Jakie są metody leczenia choroby wrzodowej?

Leczenie wrzodów żołądka i dwunastnicy opiera się na dwóch głównych filarach: odpowiedniej diecie i farmakoterapii.

• odpowiedniej diecie,
• farmakoterapii z użyciem leków hamujących wydzielanie kwasu (głównie inhibitorów pompy protonowej) oraz preparatów zobojętniających kwas,
• eliminacji bakterii Helicobacter pylori za pomocą antybiotyków w przypadku zakażenia.

Nadrzędnym celem terapii jest nie tylko opanowanie aktualnych dolegliwości, ale przede wszystkim zapobieganie nawrotom choroby.

Jakie leki są stosowane w leczeniu wrzodów?

Leczenie choroby wrzodowej opiera się przede wszystkim na farmakoterapii. Kluczową rolę odgrywają tu leki, takie jak inhibitory pompy protonowej i H2-blokery. Ich głównym zadaniem jest ograniczenie wydzielania kwasu solnego w żołądku, co wspomaga gojenie.

Gdy jednak przyczyną problemu jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori, standardowa terapia zostaje rozszerzona. Włącza się wówczas antybiotyki, których celem jest skuteczna eliminacja tego drobnoustroju z organizmu.

Jakie są powikłania choroby wrzodowej?

Nieleczone wrzody żołądka lub dwunastnicy to problem, którego w żadnym wypadku nie wolno lekceważyć. Ignorowanie ich symptomów niesie ryzyko bardzo poważnych powikłań zdrowotnych.

Potencjalne zagrożenia są liczne i dotyczą między innymi:

• silnych krwotoków,
• groźnych pęknięć wrzodu wymagających pilnej interwencji chirurgicznej,
• niedrożności jelit,
• rozwoju niedokrwistości.

Dlatego niezwykle ważna jest szybka reakcja. Wczesna diagnoza i natychmiastowe podjęcie terapii to najskuteczniejszy sposób na uniknięcie tych niebezpiecznych skutków i powrót do zdrowia.